تفاوت گواش زیرلعابی و لعاب براشینگ هنر سفالگری یکی از قدیمی‌ترین هنرهای دستی است که در طول زمان تکنیک‌ها و مواد جدیدی به آن اضافه شده است. از جمله این تکنیک‌ها، گواش زیرلعابی و لعاب براشینگ هستند که هر یک کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در این مقاله به تفاوت‌های این دو روش می‌پردازیم و نحوه اعمال هر یک بر روی سفال را بررسی می‌کنیم.
1. گواش زیرلعابی چیست؟
گواش زیرلعابی یک تکنیک نقاشی است که از آن برای رنگ‌آمیزی مستقیم بر روی سطح خام یا نیمه‌خشک سفال یا سرامیک استفاده می‌شود. رنگ‌های زیرلعابی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بافت سفال را جذب کنند. این فرآیند معمولاً در دو مرحله انجام می‌شود:
الف. نقاشی و پخت اول
در مرحله اول، هنرمند با استفاده از گواش‌های مخصوص زیرلعابی، طرح مورد نظر خود را روی بدنه خام سفال نقاشی می‌کند. این رنگ‌ها در سطح سفال نفوذ می‌کنند و پس از پخت اول، به بخشی از بافت سفال تبدیل می‌شوند. در این مرحله، رنگ‌ها هنوز مات و بدون شفافیت هستند.
ب. اعمال لعاب و پخت دوم
پس از اتمام پخت اول، لایه‌ای از لعاب شفاف روی سفال نقاشی‌شده زده می‌شود. این لعاب علاوه بر محافظت از نقاشی، جلوه‌ای شفاف و براق به کار می‌دهد. سپس سفال وارد پخت دوم می‌شود و لعاب در این مرحله پخته و تثبیت می‌گردد. این فرآیند باعث می‌شود نقاشی زیر لعاب به خوبی حفظ شود و در برابر سایش و تغییرات محیطی مقاوم بماند.
2. لعاب براشینگ چیست؟
لعاب براشینگ، به عنوان یک روش تزئینی و پوششی، در مرحله آخر فرآیند ساخت سفال به کار می‌رود. لعاب به‌طور مستقیم روی سطح پخته‌شده سفال اعمال می‌شود و همانند یک لایه محافظ سطح سفال را می‌پوشاند.
لعاب‌ها در انواع مختلفی مانند براق، مات، و شفاف وجود دارند و می‌توانند به اثر هنری جلوه‌ای متنوع و منحصر به فرد ببخشند.
تفاوت اصلی با گواش زیرلعابی:
لعاب براشینگ برخلاف گواش زیرلعابی، روی سطح سفال قرار می‌گیرد و به نوعی مانند یک لباس سطح سفال را پوشش می‌دهد. این لعاب‌ها بیشتر برای ایجاد جلوه‌های خاص و محافظت از سفال به کار می‌روند، در حالی که گواش زیرلعابی به‌عنوان بخشی از ساختار سفال نفوذ می‌کند.
3.گسترش گواش‌های زیرلعابی در ایران
یکی از هنرمندانی که نقش مهمی در معرفی و ترویج گواش زیرلعابی در ایران ایفا کرده، مسعود صبوری است. او از سال 2019 به ساخت این نوع رنگ‌ها پرداخت و با تلاش‌های فراوان موفق شد این رنگ ها را در میان هنرمندان سفالگری جا بیندازد. در ابتدا، مسعود صبوری با چالش‌هایی مواجه شد، به‌خصوص در تلاش برای جا انداختن اصطلاح “گواش” به جای “رنگ های ترکیبی زیرلعابی”. اما با گذشت زمان و با تلاش‌های مستمر، این اصطلاح در میان هنرمندان جایگاه خود را پیدا کرد و امروزه بسیاری از هنرمندان از گواش‌های زیرلعابی برای خلق آثار هنری بی‌نظیر در زمینه سرامیک و سفال استفاده می‌کنند.
4. تولید و فرآیند پیچیده گواش زیرلعابی
تولید گواش‌های زیرلعابی یک فرآیند پیچیده است که برخلاف تصور عموم، تنها با ترکیب آب یا چسب یا 70% 30% استین پودر…. به دست نمی‌آید. این رنگ‌ها نیاز به مواد اولیه خاصی دارند که بتوانند به‌درستی با بافت سفال ترکیب شوند و در برابر حرارت بالا مقاوم باشند.
هر رنگ زیرلعابی باید به گونه‌ای ساخته شود ترکیب منحصر به فرد دارد که پس از پخت در کوره، نه تنها رنگ خود را از دست ندهد بلکه بافت شفاف لعاب روی آن به خوبی بنشیند و جلوه زیبایی به اثر بدهد. این فرآیند نیازمند دانش فنی بالا، علم نانو و تجربه فراوان است.
5. کاربردهای گواش زیرلعابی و لعاب براشینگ
گواش‌های زیرلعابی بیشتر برای نقاشی‌های ظریف و ماندگار بر روی سفال به کار می‌روند. این تکنیک به هنرمند این امکان را می‌دهد که طرح‌های پیچیده و جزئیاتی را ایجاد کند که پس از پخت دوم، به‌طور کامل در سفال جذب و محافظت شوند.
در مقابل، لعاب براشینگ معمولاً به‌عنوان لایه نهایی و تزئینی استفاده می‌شود و می‌تواند سطح سفال را به طور کامل بپوشاند و یا به آن جلوه‌ای براق یا مات ببخشد.
6. نتیجه‌گیری
در نتیجه، گواش زیرلعابی و لعاب براشینگ دو تکنیک متفاوت در هنر سفالگری هستند که هر یک کاربردهای خاص خود را دارند. گواش زیرلعابی به‌عنوان تکنیکی برای نقاشی مستقیم بر روی سفال قبل از لعاب‌کاری و پخت نهایی استفاده می‌شود، در حالی که لعاب براشینگ به‌عنوان یک لایه پوششی و تزئینی در مراحل پایانی به کار می‌رود.
این دو روش در کنار هم، به هنرمندان امکان می‌دهند تا آثار هنری بی‌نظیر و با دوام در زمینه سفال و سرامیک خلق کنند که هم از لحاظ زیبایی‌شناسی و هم از لحاظ مقاومت بالا در برابر سایش و آسیب‌های محیطی، بسیار منحصر به فرد هستند.
